Geçtiğimiz yıl Aralık ayında Varlık Barışı ile alakalı bir yazı yazmış, uygulamanın önemini ve avantajlarını anlatmaya çalışmıştım. 7256 sayılı Kanun’la yürürlüğe giren Varlık Barışı uygulaması 30 Haziran 2022 tarihi itibariyle, yani bu Perşembe günü sona eriyor. Son günlere girilirken, uygulamadan henüz yararlanmamış vatandaşlarımız için bazı hatırlatmaları yapmakta fayda görüyorum.
Varlık Barışı Nedir?
Varlık barışını, çeşitli nedenlerle yurt dışına çıkarılan veya yurt içinde kayıt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının milli ekonomiye kazandırılmasını amaçlayan yasal düzenleme olarak ifade edebiliriz. Daha önceki varlık barışlarında yurda getirilen varlıklar üzerinden belirli bir oranda vergi alınmaktaydı. Ancak şu anda yürürlükte olan varlık barışı uygulamasında hiçbir vergi ödemeksizin kapsamdaki varlıklar beyan edilebiliyor. Üstelik beyan edilen varlıklarla ilgili Maliye tarafından vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı da yapılamıyor. Uygulamanın en avantajlı yönü de bu olsa gerek. Bir inceleme sırasında tespit edilip vergiye tabi olabilecek varlıklar, hiçbir vergi ödemeden ve sonrasında vergi inceleme riski olmadan beyan edilebiliyor.
Hangi Varlıklar Beyan Edilecek?
Varlık Barışında beyan edilecek varlıkları, yurt dışında ve Türkiye’de bulunan varlıklar olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Yurt dışındaki varlıklar; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını kapsıyor. Türkiye’de bulunan varlıkların beyanı ise aynı varlıkları kapsamakla birlikte, ilaveten taşınmazlar da varlık barışına konu edilebiliyor.
Bu sayılanlar dışında varlık barışına konu olabilen başkaca bir kıymet yok. Örneğin altın dışındaki kıymetli madenler (gümüş, platin vb) varlık barışı kapsamında beyan edilemiyor. Yine Bitcoin ve benzeri sanal varlıkların da beyan edilmesi mümkün değil. Bu kıymetlerin varlık barışına konu olabilmesi için paraya, altına veya dövize çevrilmesi gerekiyor.
Varlık Barışı Bildirimi: Bildirim Kimler Tarafından ve Nereye Yapılır?
Yurt dışında bulunan varlıklar, gerçek ve tüzel kişi sahiplerince Türkiye’deki banka veya aracı kurumlara bildiriliyor. Bu bildirim ayrıca yetkili kılınmış vekiller veya kanuni temsilciler tarafından da yapılabilir. Varlık barışı kapsamında bildiren varlıklar ilgili gerçek ve tüzel kişilerce serbestçe tasarruf edilebilir. Ancak sadece bildirim yeterli değil. Varlık barışından yararlanılabilmesi için yurt dışında sahip olunan ve yurt dışında bulunan varlıkların bildirim tarihinden itibaren 3 ay içerisinde Türkiye’ye getirilmesi gerekiyor. Örneğin 30 Haziran 2022 tarihi itibariyle yurt dışında bulunan banka hesaplarınızdaki dövizleri Türkiye’deki bir bankaya bildirdiniz. Varlık barışından yararlanmak için bu dövizlerin 30 Eylül 2022 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilmesi gerekiyor.
Esasen yurt dışında bulunan varlıklar için tek bir bildirim verilmesi öngörülmüş. Ancak, daha önce yapmış olduğu bildirimini düzeltmek veya ilave varlık bildirimi yapmak isteyenlerin birden fazla bildirim vermeleri de mümkün kılınmış. Yani daha önce yine aynı yasa kapsamında varlık barışından faydalanılmış olması, bir daha varlık barışı kapsamında beyan yapmaya engel değil. Bu arada, yurt dışı varlıklar için sadece banka ve aracı kurumlara bildirim yapılması yeterli. Vergi dairesine ayrıca bir bildirim yapılmasına gerek yok.
Yurt dışında bulunan varlıkların Türkiye’deki banka veya aracı kurumlardaki hesaba transfer edilmesi durumunda, banka dekontu veya aracı kurum işlem sonuç formları, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunu ispatlayacak belgeler olacaktır. Bu nedenle, herhangi bir inceleme ve tarhiyat işlemine karşı bu belgelerin muhafaza edilmesi şart. Varlıklar yurt dışından banka kanalıyla değil de fiziken getirilecekse, bu varlıkların Gümrük idaresine bildirilmesi ve Gümrük İdaresinden belge alınması gerekiyor.
Türkiye’deki Varlıklar Bankalara Değil, Vergi Dairesine Bildiriliyor: Vergi Mükellefi Olmak Şart
Varlık barışı yalnızca yurt dışından getirilecek varlıklarla sınırlı değil. Türkiye'de bulunan, ancak defter kayıtlarında yer almayan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar da barış kapsamında. Ancak Türkiye’de bulunan varlıkların varlık barışı kapsamında bildirilmesi için gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak şart. Mükellef olmayanlar, varlık barışından faydalanamıyor. Ancak, vergi mükellefi olunmasa bile vergi dairesinde mükellefiyet açtırıp, Kanun’dan faydalanılmasının önünde yasal olarak hiçbir engel bulunmuyor. Türkiye’de bulunan varlıklar, yurt dışındaki varlıklardan farklı olarak gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairelerine elektronik ortamda bildiriliyor.
Taşınmazlar dışındaki yurt içi varlıkların (para, altın vb) banka veya aracı kurumlara yatırılarak mevcudiyetlerinin ispatlanması ve belgelendirilmesi şart. Aksi takdirde, yarın bir vergi incelemesi veya tarhiyatla karşılaşma riski söz konusu olabilir.
Taşınmazların durumu ise biraz farklı. Taşınmazların ayni sermaye olarak konulmak suretiyle işletme kayıtlarına alınması halinde, sermaye artırım kararının bildirim tarihi itibarıyla alınmış olması ve söz konusu kararın bildirim tarihini izleyen onuncu ayın sonuna kadar ticaret siciline tescil edilmesi lazım.
Yurt içinde bulunan varlıklar için en son tarihe kadar birden fazla bildirimde bulunulması mümkün. Daha önce varlık barışı bildirimi verenler, son başvuru tarihine kadar ilave bildirimde bulunabilirler.
Şirket Defterlerine Kaydedilen Kıymetler Hiçbir Vergi Ödemeden Şirketten Çekilebiliyor
Türkiye’ye getirilen varlıklar ile Türkiye’de kayıt dışı olarak bulunan ve vergi mükelleflerince kanuni defterlere kaydedilen varlıklar, dönem kazancının tespitinde dikkate alınmıyor ve bunlar üzerinden bir vergi hesaplanmıyor. Aynı şekilde bu varlıklar istenirse vergisiz bir şekilde işletmeden çekilebilir. Şayet istenirse bu varlıklar şirket sermayesine de eklenebilir.
Amaç, Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması
Varlık Barışı, özellikle yurt dışındaki varlıkların Türkiye’ye getirilmesi bakımından hayati bir öneme sahip. Yabancı ülkelerdeki işleri dolayısıyla yurt dışı finans kurumlarında yüksek miktarda parası olan vatandaşlarımız var. Vergi ödememek için veya diğer çeşitli nedenlerle bu varlıklar yurda sokulmamış. Aynı şekilde yurt içinde de yastık altı diye tabir ettiğimiz döviz ve altın varlığının çok önemli boyutlarda olduğu biliniyor. Yabancı sermayenin en küçük bir olumsuz gelişmede ülkeyi terk ettiği, bu türden sıcak para hareketlerinin ekonomimizde öngörülemez dalgalanmalar meydana getirdiği de bir gerçek. Bu nedenle ülkemize ait varlıkların ülkemizde kalması, milli ekonomi içinde değerlendirilmesi çok ama çok önemli. Bu varlıklardan vergi alınmaması, bunlara ilişkin bir vergi incelemesi yapılmaması da varlık barışını teşvik edici en önemli unsur.
Yeni Bir Varlık Barışı İçin Yeni Bir Yasa Gerekiyor
TBMM’nin son yıllarda sıklıkla varlık barışına ilişkin yasal düzenlemeler yaptığını görüyoruz. Haziran ayı sonu itibariyle bitecek olan mevcut uygulama, 2008 yılından beri getirilen yedinci Varlık Barışı düzenlemesi olarak karşımıza çıkıyor. Daha önceki yasal düzenlemelerde olduğu gibi mevcut yasada da Cumhurbaşkanına 1 yıllık süre uzatma yetkisi tanınmıştı. Yasa ilk çıktığında son başvuru tarihi 30 Haziran 2021’di. Cumhurbaşkanı, yetkisini kullanarak son başvuru tarihini 1 yıl uzattı. Mevcut durumda Cumhurbaşkanı’nın uygulama süresini uzatma yetkisi sonlanmış bulunuyor. Dolayısıyla Varlık Barışı uygulamasının devam edebilmesi için TBMM tarafından yeni bir yasal düzenleme yapılması gerekiyor.
Varlık Barışı, ülkemize sermaye gelmesi bakımından kullanılan önemli argümanlardan biri. Bölgesel ve küresel risklerin devam ettiği bir ortamda, bir yasa daha çıkarılarak Varlık Barışı uygulamasına hiç olmazsa 1-2 yıl daha devam edilmesini, milli ekonomimiz açısından faydalı görüyorum. Bu konuda yetki, TBMM’de. Mevcut konjonktürde, meclis tatile girmeden hemen önce veya yeni yasama döneminde Ekim ayı itibariyle bu konu yeniden gündeme gelebilir. Bekleyip, göreceğiz.
