Enflasyon düzeltmesinde kritik eşiği geçiyoruz. İş insanları dahil tüm taraflar artık enflasyon düzeltmesini konuşmaya başladı. Birçok kişi nasıl hatasız düzeltme yapacağını birçok kişi de düzeltme işlemelerinin yetişip yetişmeyeceğini düşünüyor.
İş sahipleri için en önemli konu düzenlemenin maliyeti başka bir deyişle çıkacak vergi.
Sahada pek çok sektörle ve yoğun bir şekilde temasımız oluyor. Görebildiğimiz kadarıyla son günlerde düzenlemenin şirketlere olan maliyeti tartışılmaya başlandı.
Düzeltmenin kimi firmalara esaslı tesirleri yok. Ancak bazı firmalarda enflasyon düzeltmesinin ciddi vergisel sonuçları var.
Bu yazımızda dört farklı senaryoda enflasyon düzeltmesinin vergisel sonuçlarını örneklerle irdeleyeceğiz.
Enflasyon düzeltmesi nasıl uygulanıyor?
Enflasyon düzeltmesinde, bilançoda yer alan stoklar, duran varlıklar ve sermaye gibi parasal olmayan kıymetler fiyat endeksi vasıtasıyla endekslenerek 31.12.2023 tarihindeki (2023 uygulaması için) değerine getirilecek. Katsayı olarak, dönem sonundaki (31.12.2023) üretici fiyat endeksi genellikle bu kıymetlerin envantere girdiği aydaki Yİ-ÜFE değerine bölünecek.
Çıkan katsayı ile bilançodaki kıymetler çarpılacak. Ortaya çıkan değer bilançodaki kıymetin yeni değeri olacak.
Düzeltme işlemlerinde hangi tutarlar dikkate alınır?
Genel kural düzeltme işleminde, 31.12.2023 tarihi itibarıyla defterde kayıtlı değerler dikkate alınacak. Örneğin bir gayrimenkulün maliyet bedeli/defterdeki değeri 1 milyon TL, düzeltme katsayısı 3,5 ise gayrimenkulün yeni değeri 3,5 milyon TL olacak.
Ortaya çıkan farklar üzerinden vergi ödenecek mi?
Öncelikle şunu söyleyelim. Sonuç ne olursa olsun 31.12.2023 bilançolarının düzeltilmesi sonucunda ortaya çıkan özkaynak artışı üzerinden vergi ödenmeyecek. Başta 2024 yılı olmak üzere diğer yıllar içinse bu sorunun tek bir cevabı yok. Bilançonun bileşimine ve kıymetlerin aktife giriş tarihlerine göre durum değişiyor. Bilanço bileşimine göre bazı durumlarda vergi matrahı artıyor, bazı durumlarda azalıyor.
Şimdi farklı bilanço tiplerine göre bu sorunun cevabını irdeleyelim.
1- Sermaye yoğun bilanço
Örnek: Şirket Ocak 2019 tarihinde 20 milyon TL sermaye ile kurulmuştur. Şirket aynı ay içerisinde 10 milyon TL kredi kullanarak bu bedelle iştirak hissesi satın almıştır. Enflasyon düzeltmesine bu verilerle girilmiştir. (Kredi faizi ve ROFM yoktur. Cari yıl kar veya zararı yoktur. 2023 ve 2024 yılsonu endeksleri varsayımsal olarak belirlenmiştir.)
|
Hesap Adı 31.12.2023 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2023 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
A) İştirakler |
Oca.19 |
10.000.000 |
424,86 |
2.972,00 |
7,00 |
70.000.000 |
60.000.000 |
|
B) Sermaye |
Oca.19 |
20.000.000 |
424,86 |
2.972,00 |
7,00 |
140.000.000 |
120.000.000 |
|
Geçmiş Yıl Zararları (A-B) |
60.000.000 |
||||||
|
Hesap Adı 31.12.2024 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2024 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
A) İştirakler |
Ara.23 |
70.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
98.000.000 |
28.000.000 |
|
B) Sermaye |
Ara.23 |
140.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
196.000.000 |
56.000.000 |
|
C) Geçmiş Yıl Zararları |
Ara.23 |
60.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
84.000.000 |
24.000.000 |
|
Matrah Etkisi (A-B+C) |
-4.000.000 |
||||||
Aktife/pasife giriş tarihlerinin aynı olduğu ve sermayenin borçlara göre daha yüksek olduğu bu senaryoda 2024 yılında vergi matrahı 4 milyon TL azalacaktır. Başka bir deyişle bu senaryoda enflasyon düzeltmesi vergi matrahını azaltıcı etki yapmaktadır.
2- Dengeli bilanço
Örnek: Şirket Ocak 2019 tarihinde 20 milyon TL sermaye ile kurulmuştur. Şirket aynı ay içerisinde 20 milyon TL bedelle iştirak hissesi satın almıştır. Enflasyon düzeltmesine bu verilerle girilmiştir. (Cari yıl kar veya zararı yoktur. 2023 ve 2024 yıl sonu endeksleri varsayımsal olarak belirlenmiştir.)
|
Hesap Adı 31.12.2023 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2023 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
İştirakler |
Oca.19 |
20.000.000 |
424,86 |
2.972,00 |
7,00 |
140.000.000 |
120.000.000 |
|
Sermaye |
Oca.19 |
20.000.000 |
424,86 |
2.972,00 |
7,00 |
140.000.000 |
120.000.000 |
|
Hesap Adı 31.12.2024 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2024 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
İştirakler |
Ara.23 |
140.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
196.000.000 |
56.000.000 |
|
Sermaye |
Ara.23 |
140.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
196.000.000 |
56.000.000 |
|
Matrah Etkisi |
0,00 |
||||||
Aktife/pasife giriş tarihlerinin aynı olduğu ve sermaye ile aktifteki varlıkların birbirine eşit olduğu bu senaryoda enflasyon düzeltmesinin 2024 yılı vergi matrahına etkisi nötrdür. Başka bir deyişle bu senaryoda enflasyon düzeltmesinin 2024 yılı vergi matrahına etkisi yoktur.
3- Borçlanma yoğun bilanço
Örnek: Şirket Ocak 2019 tarihinde 10 milyon TL sermaye ile kurulmuştur. Şirket aynı ay içerisinde 20 milyon TL kredi kullanarak bu bedelle iştirak hissesi satın almıştır. Enflasyon düzeltmesine bu verilerle girilmiştir. (Kredi faizi ve ROFM yoktur. Cari yıl kar veya zararı yoktur. 2023 ve 2024 yılsonu endeksleri varsayımsal olarak belirlenmiştir.)
|
Hesap Adı 31.12.2023 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2023 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
A) İştirakler |
Oca.19 |
20.000.000 |
424,86 |
2.972,00 |
7,00 |
140.000.000 |
120.000.000 |
|
B) Sermaye |
Oca.19 |
10.000.000 |
424,86 |
2.972,00 |
7,00 |
70.000.000 |
60.000.000 |
|
Geçmiş Yıl Karları (A-B) |
60.000.000 |
||||||
|
Hesap Adı 31.12.2024 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2024 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
A) İştirakler |
Ara.23 |
140.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
196.000.000 |
56.000.000 |
|
B) Sermaye |
Ara.23 |
70.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
98.000.000 |
28.000.000 |
|
C) Geçmiş Yıl Karları |
Ara.23 |
60.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
84.000.000 |
24.000.000 |
|
Matrah Etkisi (A+B-C) |
4.000.000 |
||||||
Aktife/pasife giriş tarihlerinin aynı olduğu ve borcun sermayeden daha fazla olduğu bu senaryoda 2024 yılında vergi matrahı 4 milyon TL artmış olacaktır. Başka bir deyişle bu senaryoda enflasyon düzeltmesi vergi matrahını artırıcı etki yapmaktadır. Şirket aktiflerini daha ziyade borçlanmayla fonladığından enflasyon düzeltmesi sonucu aktif değerlerdeki artışa bağlı olarak vergi çıkmaktadır.
4- Yüksek geçmiş yıl zararı bulunan bilanço
Örnek: Şirket Ocak 2019 tarihinde 10 milyon TL sermaye ile kurulmuştur. Şirket aynı ay içerisinde 20 milyon TL kredi kullanarak bu bedelle iştirak hissesi satın almıştır. Şirketin bilançoda 30 milyon TL geçmiş yıl zararı vardır. Enflasyon düzeltmesine bu verilerle girilmiştir. (Kredi faizi ve ROFM yoktur. Cari yıl kar veya zararı yoktur. 2023 ve 2024 yılsonu endeksleri varsayımsal olarak belirlenmiştir.)
|
Hesap Adı 31.12.2023 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2023 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
A) İştirakler |
Oca.19 |
20.000.000 |
424,86 |
2972,00 |
7,00 |
140.000.000 |
120.000.000 |
|
B) Sermaye |
Oca.19 |
10.000.000 |
424,86 |
2972,00 |
7,00 |
70.000.000 |
60.000.000 |
|
C) Düzeltme öncesi geçmiş yıl zararları |
30.000.000 |
||||||
|
Geçmiş Yıl Karları (A-B-C) |
30.000.000 |
||||||
|
Hesap Adı 31.12.2024 |
Düzeltmeye Esas Tarih |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltme Tarihi Endeksi |
31.12.2024 Endeksi |
Düzeltme Katsayısı |
Düzeltilmiş Tutar |
Fark |
|
A) İştirakler |
Ara.23 |
140.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
196.000.000 |
56.000.000 |
|
B) Sermaye |
Ara.23 |
70.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
98.000.000 |
28.000.000 |
|
C) Geçmiş Yıl Karları |
Ara.23 |
30.000.000 |
2.972,00 |
4.160,80 |
1,40 |
42.000.000 |
12.000.000 |
|
Matrah artışı (A-B-C) |
16.000.000 |
||||||
Bir önceki senaryodan farkı bu senaryoda şirketin geçmiş yıl zararlarının bulunmasıdır. Düzeltme uygulamasında geçmiş yıl zararları bakiyesi Enflasyon Düzeltme Hesabın’a aktarılmak suretiyle geçmiş yıllar karları veya zararları hesabıyla ilişkilendirilir. Oluşan geçmiş yıl zararı 2024 yılında endekslenecek özsermaye tutarını azalttığından, 2024 yılında yüksek tutarda vergi matrahı artışı olmuştur.
Enflasyon düzeltmesi sonrasında vergi ödeyecek miyiz?
Öncelikle 2023 yılı enflasyon düzeltmesinin kurumlar vergisi matrahına bir etkisi yoktur. 2023 hesap dönemine ilişkin olarak enflasyon düzeltmesi kaynaklı vergi ödenmeyecektir.
2024 yılının ilk geçici vergi dönemlerinde ve hesap dönemi sonunda yapılacak enflasyon düzeltmesinin vergi matrahına etkisi olacaktır.
Aktife/pasife giriş tarihlerinin aynı olduğu durumlarda enflasyon düzeltmesi;
- Sermayesi borçlarından daha fazla olan firmalarda vergi matrahı azalışına/aşınmasına yol açacaktır.
- Sermayesi ile aktif varlıkları birbirine eşit firmalarda vergi matrahına herhangi bir etkide bulunmayacaktır.
- Borçların sermayeye göre daha fazla olduğu durumda vergi matrahını artırıcı etki yapmaktadır. Şirket aktiflerini daha ziyade borçlanmayla fonladığından enflasyon düzeltmesi sonucu aktif değerlerdeki artışa bağlı olarak vergi çıkmaktadır.
- Borçların sermayeye göre fazla olduğu ve ayrıca geçmiş yıl zararları olan firmalarda vergi matrahını çok daha fazla artıracaktır.
Sonuç olarak bilhassa aktifleri borçlanmayla finanse edilen ve geçmiş yıl zararları fazla olan firmalarda enflasyon düzeltmesinin dramatik vergisel sonuçları oluyor. Hatta borca batık firmaların birçoğu enflasyon düzeltmesi sonucunda çok yüksek vergiler ödemek durumunda kalabilir. Elbette bu durumu ödeme gücüne göre vergilendirme ilkesi çerçevesinde ayrıca değerlendirmek gerekiyor.
