I- GİRİŞ
İşverenler, Sosyal Güvenlik Kurumuna verdikleri prim belgesinde/beyannamesinde (aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar prim ve hizmet beyannamesi) yazılı olanları doğrulayıcı nitelikte olmak ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 102’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinin beş numaralı alt bendinde sayılan hususları içerecek şekilde aylık ücret tediye bordrosu düzenlemekle yükümlü tutulmuşlardır (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği/Madde 105).
SGK uygulamalarında “ücret tediye bordrosu” 5510 sayılı Kanunun “Kurumca (SGK kastedilmektedir) verilecek idarî para cezaları” başlıklı 102’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinin (5) numaralı alt bendinde yapılan düzenlemeye göre;
“ Kurumca (SGK kastedilmektedir) dayanağı belirtilmek suretiyle diğer kanunlarda aşağıda belirtilen fiiller için idari para cezası öngörülmüş olsa dahi ayrıca bu Kanunun;
İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının bulunması zorunludur. Belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında,
İdari para cezası uygulanır. İbraz süresi geçirildikten sonra incelemeye sunulan ve tümünün veya bir bölümünün geçersiz olduğu tespit edilen defter ve belgeler yönünden, ayrıca geçersizlik fiilleri için idari para cezası uygulanmaz, sadece tutulan defter türü dikkate alınarak bu bendin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerine göre idari para cezası uygulanır.”
Maddenin incelenmesinde “ücret tediye bordrosu” olarak mevzuatta yerini almış, ücret tediye bordrosunda bulunması gereken unsurlara yer verilmiş, bulunması gereken unsurlardan herhangi birinin bulunmaması durumunda idari para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir.
Bu makale çalışmamızda, “ücret tediye bordrosu” SGK mevzuatı açısından geçerliliği ve idari para cezası incelenecektir.
II- ÜCRET TEDİYE BORDROSUNDA BULUNMASI GEREKEN ZORUNLU UNSURLAR
5510 sayılı Kanun bir ücret tediye bordrosunda bulunması gereken zorunlu unsurları aşağıdaki maddelerde düzenlemiştir.
1) İşyerinin sicil numarası.
2) Bordronun ilişkin olduğu ay.
3) Sigortalının adı ve soyadı.
4) Sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası (5510/Madde 92: Sigortalıların tescil ve diğer tüm işlemlerinde sosyal güvenlik sicil numarası olarak Türk vatandaşları için T.C. kimlik numarası, yabancı uyruklu kişiler için ise İçişleri Bakanlığınca verilen kimlik numarası kullanılır)
5) Ücret ödenen gün sayısı.
6) Sigortalının ücreti.
7) Ödenen ücret tutarı.
8) Ücretin alındığına dair sigortalının imzası (makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemelerde imza aranmaz, ancak bu durumun makbuz veya banka kanalıyla belgelendirilmesi gerekir).
III- ÜCRET TEDİYE BORDROSUNUN DÜZENLENME ŞEKLİ
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin “ücret tediye bordrosunun ayrı ayrı düzenlenmesi ve belgenin işyeri kayıtları ile mutabakatı” başlıklı 106’ncı maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre; tehlike sınıfları farklı olan işyerlerinde çalışan sigortalıların aylık ücret tediye bordroları işverence ayrı ayrı düzenlenir.
IV- ÜCRET TEDİYE BORDROSUNUN İŞYERİ KAYITLARIYLA MUTABAKATI
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin “ücret tediye bordrosunun ayrı ayrı düzenlenmesi ve belgenin işyeri kayıtları ile mutabakatı” başlıklı 106’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre; aynı işverene ait iş veya işyerleri ile ilgili defter veya kayıtların müştereken tutulmuş olması ve bu defter veya kayıtların, her iş veya işyeri için ayrı ayrı verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgesinde yazılı kazançlar toplamı ile uyumlu olması hâlinde, iş veya işyeri kayıtlarının verilen bu belgelerde yazılı olanları doğrulayıcı nitelikte olduğu kabul edilir.
V- İDARİ PARA CEZASI
Ücret tediye bordrosunda yukarıda bahse konu 8 adet zorunlu unsurdan herhangi birinin bulunmaması durumunda ücret tediye bordrosu şekil açısından “geçerli sayılmaz.”
Bu durumda bulunan her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için yani geçersiz sayılan ücret tediye bordrosu için fiilin işlendiği yıl ve ayda geçerli olan (SGK yayımladığı 2020-08 sayılı Genelgesine göre fiilin işlendiği tarih olarak, defter ve belgelerin ibraz edilmediği tarihi esas almaktadır. Kanaatimizce, ücret tediye bordrosunun düzenlendiği yıl ve ayda geçerli olan asgari ücret esas alınarak idari para cezası kesilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.) aylık brüt asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır. Bu ceza tutarı, defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle uygulanan idari para cezası tutarını aşamaz.
SGK Müfettişi veya Denetmeni tarafından ücret tediye bordrosunun yapılan tebligata rağmen 15 gün içinde hiç ibraz edilmemesi halinde ya da ibraz süresi geçirildikten sonra incelemeye sunulması halinde yapılan incelemede ücret tediye bordrosunda görülen geçersizlik nedeniyle idari para cezası uygulanmaz, bu durumda sadece ibraz etmemeye ilişkin (defter ve belgelerden herhangi birinin ibraz edilmemesi eksik ibraz yerine geçeceği gibi hiç ibraz edilmemesi hükmündedir) idari para cezası uygulanır. Yani bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin on iki katı tutarında, diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin altı katı tutarında, defter tutmakla yükümlü değil iseler, asgari ücretin üç katı tutarında idari para cezası uygulanır. Başka bir deyişle, SGK uygulamalarında hem ibraz etmeme cezası hem de geçersizlik cezası aynı anda uygulanmamaktadır sadece ibraz etmeme cezası uygulanmaktadır.
İşverene ait bir ayda düzenlenen ücret tediye bordrosunda birden fazla sigortalının imzasının bulunmadığının tespiti halinde ayrı ayrı idari para cezası uygulanmaz tek ücret tediye bordrosunun geçersiz olması nedeniyle idari para cezası uygulanır.
Aynı ayda birden fazla ücret tediye bordrosunun geçersiz olduğunun tespiti halinde ise geçersiz olan her bir ücret tediye bordrosu için idari para cezası uygulanır.
Ücret tediye bordrosunda bulunması zorunlu 8 unsurun bulunmasına rağmen bu bilgilerin, hatalı ve/veya eksik olması ve söz konusu hataların bordrodan ve diğer unsurlardan anlaşılması halinde kayıt ve belge geçersizliğinden dolayı idari para cezası uygulanmaz. Ancak, örneğin işveren tarafından düzenlenen ücret tediye bordrosunda yer alan sigortalılardan (X) isimli kişinin 11 haneli T.C. Kimlik numarası 00000000000 şeklinde girilmiş ise söz konusu ücret tediye bordrosundaki bu kayıt yok hükmünde sayılır ve ücret tediye bordrosunda bulunması gereken zorunlu bilgilerden biri olmaması nedeniyle idari para cezası uygulanır.
VI- SONUÇ VE ÖNERİ
Sosyal güvenlik mevzuatı açısından SGK uygulamalarına yer verilen bu çalışmada, ücret tediye bordrosunda bulunması gereken bilgiler, düzenlenme şekli, işyeri kayıtları ve prim beyannamesi ile uygumu ve idari para cezalarına yer verilmiştir.
İşverenlerimizin bu makalede bahsedilen hususlara riayet ederek ücret tediye bordrolarını tanzim etmeleri ve defter belge mutabakatına uygun davranmaları gerektiğini tavsiye etmekteyiz.
