I- Giriş
Bilindiği üzere, iş kazası aşağıda sayılan hallerden herhangi biri ile meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.
Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada.
İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle.
Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda.
Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda.
Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında.
İşveren işyerinde çalıştırdığı sigortalısının geçirdiği iş kazası sigorta olayında, iş kazasının meydana geldiği gün için, gün ve kazanç bildirimi yapıp yapmayacağı konusunda ikilimde kalmaktadır. İş kazasının olduğu gün için SGK ödenek ödediği gerekçesiyle bazı işverenler gün ve kazanç bildirimi yapmamakta, bazı işverenler ise yapmaktadır.
Bu çalışmamızda iş kazasının olduğu gün işverenin gün ve kazanç bildirimi yapıp yapmayacağı konusu değerlendirilecektir.
II-İş Kazası Halinde İşverenin Ücret Ödeme Yükümlülüğünün Olup Olmadığı
İşverenler sigortalılarına iş kazası hallerinde geçici iş göremezlik durumlarında ücret ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Ancak, bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile raporlu olduğu günler için ücretinin ödeneceğine dair düzenleme yapabilir.
Raporlu olunan dönem içinde işveren eğer ücret ödemeye devam ederse, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin aşağıda yer alan 97/(2) maddesi çerçevesinde çalışılmış gibi değerlendirilerek hizmet bildirimi yapılmaktadır.
“ Geçici iş göremezlik ödeneği alan Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara istirahatli bulundukları sürede;
a) Geçici iş göremezlik ödeneği dikkate alınmadan verilmesine devam edilen tam ücret,
b) Bireysel veya toplu iş sözleşmesine istinaden verilen geçici iş göremezlik ödeneğinin işverene iadesi ile alınan tam ücret,
c) Geçici iş göremezlik ödeneği ile ödenek alınan süredeki kazancı arasındaki ücret farkı,
ç) Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayalı olmadan geçici iş göremezlik ödeneği aldığı sürede atıfet kabilinde yapılan ödemeler,
çalışılan sürelerde ödenen ücretler olarak prime tabi tutulur.”
İşveren, iş kazası durumunda sigortalılarına ücret ödemeyi taahhüt etmişse SGK bildirimi eksik bildirilmeyecek, tam bildirilecek; ücret ödemeyi taahhüt etmemişse eksik gün bildirimi “01-İstirahat” şeklinde rapor gün sayısı kadar eksik gün nedeni olarak bildirim yapılacaktır.
III- İş Kazasının Meydana Geldiği Gün Hizmet Bildirimi Yapılıp Yapılamayacağı
İş kazasının meydana geldiği gün, sigortalı işyerinde çalışmış ve ücrete hak kazanmıştır. Her ne kadar sigortalıya kaza geçirdiği günden başlanarak geçici iş göremezlik ödeneği ödense de kazalı adına kazanın meydana geldiği gün için, SGK uygulamalarına göre gün ve kazanç (hizmet) bildiriminde bulunulması gerekir.
İş kazasının meydana geldiği gün bildirim yapılmadığı takdirde SGK denetim elemanlarınca işverenlere iki tür müeyyide uygulanmaktadır.
Bunlardan birincisi; işverenlerden kazanın meydana geldiği gün için ödenen ücret üzerinden 1 günlük Ek Aylık Prim ve Hizmet Belgesi/Ek Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi talep edilir, verilmezse SGK tarafından re’sen düzenlenir, işverene 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102’nci maddesi gereğince kazanın olduğu tarihte geçerli olan asgari ücretin 2 katı tutarında idari para cezası uygulanır.
İkincisi ise; kazanın meydana geldiği gün ücret tediye bordrosuna ve yasal deftere (yevmiye defterine/işletme defterine) kayıt yapılmamasından dolayı ücret tediye bordrosu, yasal defter ise kazanın meydana geldiği ayda geçersiz sayılır ve işverene her bir geçersizlik hali için kazanın olduğu tarihte geçerli olan asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır.
IV- Farklı Bir Bakış
Konuya farklı bir bakış açısıyla aşağıda ileri sürülen hususların da ileride yapılacak yeni uygulamalara ışık tutacağı ve yararlı olacağı düşünülmektedir.
5510 sayılı Kanunun 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre; SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla; iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir. 5510 sayılı Kanunun söz konusu düzenlemesi dikkate alındığında sigortalının kaza geçirdiği gün zaten SGK tarafından sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.
İşverenlerin sigortalılarına herhangi bir nedenle raporlu oldukları dönem için ücret ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Raporlu olunan dönem içinde işveren eğer ücret ödemeye devam ederse, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 97/(2) maddesi çerçevesinde çalışılmış gibi değerlendirilerek hizmet bildirimi yapılmaktadır.
Dolayısıyla, sigortalı kaza günü her ne kadar iş başı yapmış olsa dahi herhangi bir ücret kaybı olmadığı dikkate alındığında sigortalıya SGK’ dan geçici iş göremezlik ödeneği ödendiğinden kaza günü işverenlerce kazalıya ücret ödemesi yapılmayacaktır.
Kaldı ki, iş kazası dışındaki diğer sigorta olaylarında örneğin hastalık halinde de raporlu olduğu gün işyerinde çalıştığı kabul edilip raporun alındığı gün 1 günlük kazanç bildirimi yapılması gerekir ki, bu husus sosyal güvenlik mevzuatına aykırı olduğu gibi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 48’inci maddesinin ikinci fıkrası “hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir” hükmüne de aykırılık teşkil edecektir.
Kaza günü 1 günlük sigortalı hizmet bildirimi, kaza günü itibariyle sigortasız çalışanlar için söz konusudur. Çünkü, sigortasız işçi kaza günü sigortalı değildir ve kaza günü itibariyle işverenler tarafından sigortalı sayılmaları zorunludur.
V- Sonuç
Bu yapılan açıklamalar çerçevesinde şu anda geçerli olan SGK uygulamalarına göre; işverenler iş kazası geçiren sigortalısı adına iş kazasının meydana geldiği gün için prim gün sayısı ve kazanç bildirimi yapması gerekmekte olup, aksi takdirde yapılan incelemelerde işverenlere 5510 sayılı Kanun gereğince idari para cezası uygulanmakta ve kazanın olduğu güne karşılık primler gecikme cezası ve zammı ile birlikte tahsil edilmektedir.
