İş Kanunda Soru Cevaplarla Süt ve Yeni İş Arama İzni

Süt izni 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü maddesinin yedinci fıkrasında, yeni iş arama izni 4857 sayılı Kanunun 27’nci maddesinde düzenlenmiştir.

Bu makale çalışmamızda 5 adet soru cevapla süt izni ve 13 adet soru cevapla yeni iş arama izni işlenecektir.

I- SÜT İZNİ

1. Süt İzninin Süresi Nedir, Süresi Artırılabilir mi?

Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir.

Bu süre asgari süre olup, nispi emredici bir düzenleme içeren bu süre iş veya toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.

2. Süt İzni Çalışma Süresinden Sayılır mı, Ücreti Ödenir mi?

Emziren işçinin 1,5 saatlik süt izni çalışma süresinden sayılır.

Bu süre çalışılan süreler içerisinde olduğu için normal ücreti ödenmeye devam edilir.

3. Süt İzni Ne Zaman Kullanılır, Kullanma Süresini Kim Belirler, Topluca Kullanılır mı?

Mevzuatta yeni doğum yapmış ve emziren işçiye, hak kazandığı süt izni süresini hangi saatler arasında ve kaça bölerek kullanılacağını belirleme hakkı tanınmıştır.

Süt izninin veriliş amacı göz önünde bulundurulduğunda işçiye tanınan hakkın, işçi tarafından iznin gün içerisinde tek defada kullanılabileceği gibi parçalar halinde de kullanılabilecektir.

Ancak, günlük süt izninin 1 yıllık günlük süre toplanarak toplu bir biçimde kullanılması mevzuata uygun değildir.

4. Süt İzninin Verilmemesi Nedeniyle İlave Ücret Ödenir mi? Fazla Çalışma Sayılır mı?

Süt izni verilmemesi durumunda işçiye ilave bir ücret ödeneceğine dair bir kurala yer verilmiş değildir. Böyle olunca süt izni süresinin fazla çalışma süresi olarak değerlendirilerek sonuca gidilmesi doğru kabul edilmemiştir.[1]

5. Süt İzni Sırasında Meydana Gelen Olaylar İş Kazası Sayılır mı?

Bir olayın iş kazası sayılabilmesi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13’üncü maddesinde belirtilen beş hal ve durum için hüküm altına alınmıştır. Bunlardan birisi de, 4/1-a (SSK) kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelmesi ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getirmesidir.

Emziren kadın sigortalıların süt izni süresi içerisinde, bebeğin bulunduğu yere gidip gelmesi sırasında ve bebeğin bulunduğu yerde geçirdikleri kaza olayları, iş kazası olarak kabul edilecektir. Ancak, emziren kadın sigortalı süt izni içerisinde alışveriş başka bir iş yaptığı sırada meydana gelen kaza olayının iş kazası olarak değerlendirilmesi söz konusu olmayacaktır.

Yargıtay, süt izni verilen sigortalının bu izin süresi içinde işyerine gelmek üzere yolda karşıdan karşıya geçerken motorlu taşıtın çarpması sonucu vefat etmesi olayını iş kazası olarak kabul etmiştir.[2]

 

II- YENİ İŞ ARAMA İZNİ

1. Yeni İş Arama İzninin Amacı Nedir?

Yeni iş arama izninin amacı, işçinin ihbar yani bildirim süresi sonunda çalışmakta olduğu mevcut eski işyeri ve işinden ayrılacak olmasıyla birlikte yeni bir işyerine ve işine kısa sürede başlamasının sağlanmasıdır.

2. Yeni İş Arama İzni Hangi Hallerde Mümkündür/Mümkün Değildir?

Yeni iş arama izni, bildirim süresi tanınarak yapılan fesihlerde mümkündür. Yani, iş arama izni belirsiz süreli iş sözleşmelerinde geçerlidir.

İşverence 4857 sayılı Kanunun 25’inci maddesine dayanılarak yapılan fesihlerde böyle bir yükümlülük olmadığı gibi, belirsiz süreli iş sözleşmesinin bildirim süresi tanınmaksızın derhal feshinde ya da bildirim sürelerine ait ücretin veya ihbar tazminatının peşin ödendiği hallerde yeni iş arama izni verilmesi gerekmez.[3]

3. Hangi Tarafın İş Sözleşmesini Feshi Durumunda Yeni İş Arama İzni Verilir?

Hangi tarafın feshettiğine bakılmaksızın bildirim süresi içerisinde İş Kanunu’nun 27’nci maddesi uyarınca işçiye yeni iş arama izin hakkı tanınmıştır.[4]

4. Yeni İş Arama İzni Zorunlu mu, Ne Zaman Kullandırılmalı ve Kullanma Zamanını Kim Belirler?

İşveren işçinin bildirim süreleri içinde, iş arama iznini iş saatleri yani çalışma günleri içinde vermeye mecburdur. İşçinin işyerinde çalışmadığı örneğin; hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri gibi günlerde işveren yeni iş arama iznini veremez. Ancak, bu günlerde de çalıştırılıyorsa yeni iş arama izninin verilmesi gerekmektedir.

Yargıtay’a göre iş arama izninin kullanılma zamanını işveren belirler, işçinin kendiliğinden bu izni kullandığını belirterek ayrılması doğru değildir. Zira ihbar öneli içinde iş görme borcu eksiksiz devam etmektedir.[5]

5. İşçi İş Arama İzninden Vazgeçebilir mi?

İşçi yeni iş arama izninden kendi özgür iradesiyle vazgeçebilir, ancak vazgeçme halinde ödenecek olan zamlı ücreti talep edemez.

6. Yeni İş Arama İzninde Ücret Ödeme Yükümlülüğü Devam Eder mi?

İşveren işçinin bildirim süreleri içinde, iş arama iznini iş saatleri yani çalışma günleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.

7. Yeni İş Arama İznin Süresi Nedir ve Bu Süre Artırılabilir mi?

İş arama izninin süresi günde 2 saatten az olamaz. Bu süre nisbi emredici bir hüküm olduğundan yeni iş arama izin süresi iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile artırılabilir.

8. Yeni İş Arama İzni Toplu Olarak Kullanılabilir mi, Toplu Kullanbilme Yetkisi Kime Aittir?

İşçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak, iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.

9. İşçi Yeni İş Arama İzni Bitmeden İş Bulduğunda İzni Kesilir mi?

İşçinin ihbar öneli tanımak suretiyle feshinden sonra da işçinin iş arama ihtiyacı devam edebilecektir. Hatta işçi bu arada yeni bir iş bulmuş olsa dahi, iş arama ihtiyacı devam eder. Çünkü, işçi iş arama iznini değerlendirerek daha iyi bir iş bulma imkanına kavuşabilecektir.[6]

10. Yeni İş Arama İznini Vermeyen ve İş Arama İzninde İşçiyi Çalıştıran İşverene Ne Tür Müeyyide Uygulanır?

İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. Bunun dışında iş mevzuatında işveren hakkında doğrudan bir idari para cezası öngörülmemiş olup, ancak 4857 sayılı Kanunun 32 ila 102’nci maddeleri kapsamında ücretin kasten ödenmemesi veya eksik ödenmesi çerçevesinde her işçi ve her ay için 2023 yılında 956,00 TL idari para cezasının uygulanabilmesi mümkündür.

Yeni iş arama izninin işveren tarafından verilmemesi halinde işçi, iş sözleşmesini 4857 sayılı Kanunun 24/II-f çerçevesinde çalışma şartlarının uygulanmamasına bağlı olarak haklı nedenle fesh edebilir.

İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini %100 zamlı öder (her saati için %100 zamlı). Burada yer alan ücret, çıplak ücret olarak dikkate alınmalıdır. Kabule göre de, yeni iş arama iznine esas günlük ücretin, fesih tarihindeki yol yardımı dâhil ücret olarak dikkate alınması hatalıdır.[7]

İşçiye iş arama izni verilmeden çalıştırılması halinde bu süreye ilişkin ücret 3 kat olarak ödenmesi gerekir. 1 kat çalışmadan hak edeceği ücret + 1 kat çalışması karşılığı hak edeceği ücret + %100 zamlı ücret olarak 3 kat ödenmesi gerekir.

11. İhbar Öneli Verilmeden İş Sözleşmesinin Feshi Durumunda İş Arama İzni Ödenir mi?

İş sözleşmesi ihbarsız olarak feshedilen işçi ihbar süresine ait ücretini tazminat olarak isteyebilir. Ancak bundan ayrı olarak iş arama izin parası talep edemez.[8]

Somut olayda işçiye bildirim süresi verilmemiş olup, bildirim süresi kullanmayan işçiye yeni iş arama izni verilmesi gerekmediğinden, davacının çalışarak veya çalışmaksızın yeni iş arama ücretine hak kazanması mümkün değildir.[9]

12. Emeklilik Nedeniyle Yeni İş Arama İzni Verilmeli mi?

Yargı kararına göre, emeklilik nedeni ile de işten ayrılan işçiye işveren tarafından iş arama izninin kullandırılması gerekmektedir. Şöyle ki; mahkemece, davacının emekliliğe hak kazandığı gerekçesi ile iş akdinin 25.01.2012 tarihi itibariyle feshedildiği her ne kadar davacıya 25.08.2011-25.01.2012 tarihlerinde iş akdinin 25.01.2012 tarihi itibariyle iş akdinin feshedileceği ve iş arama izni kullanması ihtar edilmiş ise de davalı tarafından bu izinlerin kullandırılmadığı bu sürelerde davacının davalı yanında çalışmaya devam ettiği bu nedenle davalının davacıya kullandırılmayan iş arama izin ücretlerini ödemekle yükümlü bulunduğundan bahisle davanın kabulüne karar verilmiştir. Somut olayda, gerek 24.05.2011 tarihli bildirimde gerekse de 27.10.2011 tarihli ihtarnamede işveren tarafından işçiye iş arama izni kullanmasını önermiştir. Davacı işçi verdiği cevapta işe iade davası açtığından bahisle yapılan feshi kabul etmediğini bu nedenle de iş arama iznine ilişkin davalı işverenin kendisince imzalanmış ihtarnamelerini de kabul etmediğini beyanla iş arama iznini kendisi kullanmamıştır. Yani işverenin iş arama izninin kullandırmadığının kabulü doğru olmamıştır. Davanın reddine karar vermek gerekirken kabulüne karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirir.[10]

13. Yeni İş Arama İzninde Meydana Gelen Olaylar İş Kazası Sayılır mı?

4/1-a kapsamında sigortalı sayılan işçinin yeni iş arama izni süresinde işverenin denetimi ve otoritesi altında bulunmadığından bu süre içerisinde işyeri dışında meydana gelen kazaların iş kazası sayılmasının mümkün olmadığı değerlendirilmektedir.

---