Girişimcilik, ülke ekonomilerinde büyüme ve kalkınmayı belirleyen en önemli faktörlerden birisi olmuştur her zaman. Yenilikleri gören, yaratıcı fikirleri olan ve değişen koşullara hızla uyum sağlayan cesur girişimcilerin varlığı, ekonomik büyümeye ve istihdama büyük katkılar sunmuştur. Girişimciliğin desteklendiği ülkelerde, yatırımların arttığı ve bunun sonucu olarak da işsizlik oranının azaldığı gözlemlenmiştir. Genç nüfusun Avrupa ortalamasına göre bir hayli fazla olduğu ülkemizde ise genç girişimcilere sağlanan mali teşvikler son yıllarda giderek önemini artırmıştır.
Genç Girişimcilere Vergi İstisnası
Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen bir maddeyle 2016 yılından bu yana genç girişimcilere gelir vergisi istisnası uygulanıyor. Genç girişimci kavramıyla, girişim sahibinin vergi mükellefiyeti başlangıç tarihinde 29 yaşını doldurmamış olması kast ediliyor. İstisna kapsamına ticari, mesleki veya zirai faaliyetlerinden dolayı “ilk defa” gelir vergisi mükellefi olan genç girişimciler giriyor. İstisna 3 vergilendirme dönemi boyunca devam ediyor ve her yıl elde edilen kazancın 75.000 lirası vergiden istisna ediliyor.
Şartlar şu şekilde:
- Mükellefiyet başlangıç tarihi itibariyle 29 yaşını doldurmamış olmak.
- İşe başlama bildirimini yasal süresi içinde yapmak.
- Genç girişimcinin kendi işinde fiilen çalışması, fiilen çalışmasa bile işi fiilen sevk ve idare etmesi.
- Adi ortaklık veya şahıs şirketi kurulması halinde işe başlama tarihi itibariyle bütün ortakların genç girişimci sayılacak şartları taşıması.
- Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olmamak.
- Faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletme ya da mesleki faaliyeti (ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hali hariç olmak üzere) eş veya üçüncü dereceye kadar kan veya kayın hısımlarından devralmamış olmak.
Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olmamak.
Faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletme ya da mesleki faaliyeti (ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hali hariç olmak üzere) eş veya üçüncü dereceye kadar kan veya kayın hısımlarından devralmamış olmak.
Görüldüğü üzere, genç girişimcilere ilk defa kurdukları işlerde sağlanan bir teşvik var. İstisnadan yararlanılması için bilfiil işin idaresinde olmak lâzım. Üç vergilendirme dönemi gibi makul bir süreyle de, düzenli gelir elde edene ve belirli bir ekonomik hacme ulaşana kadar girişimin vergisel açıdan desteklenmesi söz konusu. Bu istisnayla, ücretli çalışan olmak yerine gençlerin kendi işlerini kurmaları, girişimci olmaları teşvik ediliyor.
12 Ay Boyunca SGK Prim Desteği de Var
Vergisi istisnasına ilave olarak 2018 yılından bu yana genç girişimcilere SGK prim desteği de sağlanıyor. Buna göre; Bağ-Kur kapsamında ilk defa sigortalı olan genç girişimcilerin sigorta primleri, 12 ay boyunca devlet tarafından karşılanıyor. Bu teşvikten yararlanabilmek için genç girişimcinin kendi işini kurduğu tarihte 18-29 yaş aralığında olması, ticari, zirai veya mesleki faaliyet nedeniyle vergi mükellefiyeti bulunması ve ilk defa 4-B (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olması gerekiyor.
SGK Teşviği Daha Somut ve Güncel Bir Destek Sağlıyor
Genç girişimcilere sağlanan gelir vergisi teşviği, bir “kazanç istisnası” şeklinde sağlanıyor. Dolayısıyla istisnadan yararlanmak için belirli şartların taşınması yanında, bir de faaliyetten kazanç elde edilmesi gerekiyor. Faaliyetten zarar edildiği zaman teşvikten yararlanma imkânı zaten yok. Ayrıca bir vergilendirme döneminde teşvik tutarının, yani 75.000 liranın altında kazanç elde edilmesi durumunda, yararlanılamayan istisna kısmı ertesi yıla devretmiyor.
Örneğin bir yılda 45.000 lira kazanç elde edildiğinde, istisna tutarının geriye kalan 30.000 lirası ertesi yıla devretmiyor. Burada 75.000 liranın yıllık olarak istisnanın üst sınırını ifade ettiğini söyleyebiliriz.
Oysa SGK teşviği, her halükârda tahakkuk eden SGK priminin devlet tarafından karşılanması şeklinde sağlanmakta. Bu durum, genç girişimcilere verilen SGK prim desteğinin daha somut ve ölçülebilir olmasını beraberinde getiriyor. 2021 yılı 9 aylık SGK verilerine göre; teşvik uygulamasının başladığı 2018 yılından bu yana, kendi işini kuran 275 binden fazla genç girişimciye 2 milyar 169 milyon lira sigorta prim desteği sağlanmış durumda.
Artan Enflasyon Vergi İstisnasını Eritiyor
Genç girişimcilere sağlanan gelir vergisi istisnası 2016 yılından beri 75.000 lira olarak uygulanıyor ve bu miktarın güncellenmesine ilişkin herhangi bir mekanizma mevcut değil. Bu gibi teşviklerde ilgili kanun maddesine veya kanundaki başka bir maddeye; istisna rakamının yeniden değerleme oranında her yıl güncelleneceğine ilişkin bir ifade eklenir. Mesela Gelir Vergisi Kanunu mükerrer 123’üncü maddesinde böyle bir düzenleme mevcut. Hatta ilgili madde, Cumhurbaşkanı’na ilave bir yetki de veriyor. Maddeye göre Cumhurbaşkanı yeniden değerleme oranıyla arttırılan tutarları %50 oranında arttırma veya eksiltme yetkisine sahip. Bu güncelleme imkânı sayesinde söz gelimi konut kira gelirlerine 2021 yılı için sağlanan 7.000 liralık istisna, önümüzdeki yıl 9.500 lira olarak uygulanacak. Ancak genç girişimci vergi istisnasında böyle bir güncelleme söz konusu değil.
İstisnanın her yıl yeniden değerleme oranında güncellendiğini varsaydığımızda, genç girişimcilere 2021 yılı için 193 bin lira civarında bir istisna uygulanabilecekti. Rakamın aynı kalmasıyla, 2021 yılı için istisnadan yaklaşık 120 bin lira eksik faydalanılmış oluyor. Oysa gelir vergisi tarifesinde yer alan vergi dilimleri her yıl güncelleniyor. Yükselen enflasyon ve değişen gelir dilimlerine rağmen, genç girişimcilere tanınan 75.000 liralık istisna artmıyor. Bu durum, uygulamayı her yıl giderek daha anlamsız hale getiriyor.
Çözüm Yeni Yasal Düzenleme
Değişen ekonomik şartlar ve TBMM’nin yoğun gündemi ne gibi öncelikleri beraberinde getirir, bilinmez. Ancak genç girişimcilere sağlanan istisna tutarının güncellenmesi için TBMM’nin yeni bir yasal düzenleme yapması şart. Bunun için genç girişimci istisnasını düzenleyen Gelir Vergisi Kanunu mükerrer 20’nci maddenin yeni bir kanunla yeniden değerleme kapsamına alınması yeterli olacak.
Bundan 6 yıl önce çeşitli araştırmalar sonucunda ve dünyadaki uygulama örnekleri incelenerek yürürlüğe giren bu teşvik, işlerini kurdukları ilk yıllarda genç girişimcilerin ayakta kalabilmeleri bakımından oldukça önemli. Şu anda Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde vergi kanunlarını ilgilendiren yeni bir Torba Yasa hazırlığı yapıldığını biliyoruz. Genç girişimcilere sağlanan vergi istisnası; amacından uzaklaşıp anlamsız hale gelmeden, ilk Torba Yasa çalışmasında gündeme alınmalı ve mutlaka güncel şartlara uyumlu hale getirilmeli diye düşünüyoruz.
