Gelir Vergisi mevzuatına göre; gelirlerin yıllık beyanname ile Maliye’ye bildirilmesi esastır. Ancak bazı durumlarda beyanname verilmemesi ya da verilen beyannamelere bazı gelirlerin dahil edilmemesi söz konusu olabiliyor. Örneğin tek işverenden elde edilen ve 2022 yılı için 880 bin lirayı aşmayan ücret gelirleri için beyanname verilmiyor. Ancak beyanname verilmediği takdirde, bazı harcamaların vergi matrahından düşülmesi de mümkün olamıyor. Zira eğitim, sağlık ve sigorta giderleri gibi bazı masraflar, “ancak beyanname üzerinde göstermek şartıyla” vergi matrahından indirebiliyor.
Vergi Matrahından İndirilecek Sigorta Giderleri
Gelir vergisi beyannamesinde gelirden indirilen “sigorta gideri” derken, hayat ve şahıs sigortası primlerini kast ediyoruz. Bu indirimde, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si, şahıs sigortalarının ise tamamı dikkate alınıyor. Hayat sigortası denilirken, birikim priminin alındığı hayat sigortaları kast ediliyor. Şahıs sigortası primleri ise ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerini ifade ediyor.
Tabii bu indirimlerin yapılması ancak belirli sınırlar dâhilinde mümkün olabiliyor. Beyanname üzerinden indirim konusu yapılacak hayat ve şahıs sigorta primlerinin yıllık tutarı beyan edilen gelirin %15’ini aşamıyor. Bir diğer sınır ise, yıllık brüt asgari ücret tutarı. Bu tutar 2022 yılı için 68.850 Türk lirası.
Söz gelimi beyan ettiğiniz gelir 500.000 lira olsun. Bu tutarın %15’i 75.000 lira ediyor. Ancak bu tutar da 2022 yılı için geçerli yıllık brüt asgari ücret tutarının üzerinde. O yüzden beyannameye en fazla 68.850 lira sigorta gideri yazıp, indirim konusu yapabiliyorsunuz.
Bireysel emeklilik sistemine (BES) ödenen katkı payları ise indirim konusu yapılamıyor.
Vergi Matrahından İndirilen Eğitim ve Sağlık Harcamaları
Beyanname veren mükellefler sigorta gideri dışında ayrıca ilgili yılda yaptıkları eğitim ve sağlık harcamalarını da beyan ettikleri gelirden indirebiliyor. Mükellefler sadece kendileri için değil, eşi ve küçük çocukları için yaptıkları harcamaları da beyannamede gösterebiliyor.
Bu harcamalar beyan edilen gelirin en fazla %10’una kadar indirim konusu yapılabiliyor. İndirim şartlarını şu şekilde sıralayabiliriz.
Eğitim ve sağlık harcamasının;
- Beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması,
- Türkiye’de yapılması,
- Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi,
- Mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocukları için yapılması,
Eğitim ve Sağlık Harcamalarından Ne Kastediliyor?
Beyan edilen gelirden eğitim harcamalarının kapsamına; özel okul, kreş, dershane, eğitim amaçlı kurs, okul servisi, yurt ve pansiyon ücretleriyle birlikte kitap ve kırtasiye harcamaları giriyor.
Sağlık harcamalarını ise muayene, tahlil, ameliyat, fizik tedavi, diş tedavisi ve hastane giderleri ile ilaç, sağlık malzemesi, gözlük ve lens alımı için yapılan giderler olarak sayabiliriz.
Belgelendirme Çok Önemli
Yapılan sigorta, eğitim ve sağlık harcamalarının beyanname üzerinde indirim konusu yapılması için mutlaka belgelendirilmesi gerekiyor. Sigorta giderleri için sigorta poliçesi ve primlerin ödendiğine dair makbuz veya kredi kartı ekstresini beyannameye eklemeniz gerekiyor. Sigorta sözleşmesinin Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması gerekiyor.
Eğitim ve sağlık harcamalarında ise belgenin mutlaka gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinden alınması gerekiyor. Maliye harcamaların belgelendirilmesi için fatura veya serbest meslek makbuzunu kabul ediyor. Yazar kasa fişleri (ÖKC) “tevsik edici belge’’ olarak kabul edilmiyor.
Hazır Beyan Sistemiyle Beyanname Vermek Oldukça Kolay
Hazır Beyan Sistemi; gelir vergisi beyannamelerinin internet ortamında hazırlanarak sunulmasına imkân sağlayan oldukça kullanışlı bir sistem. Bu sistemde; ücret, menkul sermaye iradı ve kira gelirleri gibi gelir unsurları kolaylıkla beyan edilebiliyor. Ayrıca sigorta, eğitim ve sağlık masrafları gibi indirim kalemlerinin beyannameye işlenmesi ve bu masraflara ilişkin belgelerin elektronik ortamda sisteme yüklenmesi de oldukça kolay. Genel olarak beyan usulüyle vergi vermeye alışkın olmayan vatandaşlar, pratik bir şekilde Hazır Beyan Sistemini kullanarak beyannamelerini verebilir, uygulamayı öğrenmek için Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesindeki kullanıcı kılavuzundan yararlanabilirler
