Çalışılmadığına Dair Bildirimde İnce Nüanslar

GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 102’nci maddesinin birinci fıkrasının  (i) bendinde 4/1-a kapsamındaki sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödemelerinde 5510 sayılı Kanunun 100’üncü maddesine istinaden SGK tarafından işverenlerden istenilen bildirimlerin belirlenen süre içerisinde ve elektronik ortamda yapılmaması halinde sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri, hiç yapılmaması halinde ise sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Bu çalışmamızda, çalışılmadığına dair bildirimde ince nüanslar 2016/21 sayılı SGK Genelgesi ışığında soru cevap şeklinde işlenecektir.

4/1-a kapsamındaki sigortalıların uğramış oldukları iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortalarından geçici iş göremezliğe uğramaları halinde geçici iş göremezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için işverenlerince istirahat süresince işyerinde çalışılmadığına dair bildirimin yapılması gerekmektedir. Söz konusu bildirim olmadan geçici iş göremezlik ödeneği SGK tarafından ödenmemektedir. Ancak; elektronik, manuel veya prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden bildirim yapıldığının tespiti halinde SGK tarafından geçici iş göremezlik ödenekleri ödenmektedir.

Bildirim süresinin geçmiş olması ancak herhangi bir yöntemle bildirim yapılmamış olması durumunda ise gerekli müstahaklık şartlarının varlığı halinde, sigortalı adına 30 gün veya istirahat süresi ile uyumlu olmayacak şekilde fazla prim ödeme gün sayısı bildirilmesi durumu hariç olmak üzere geçici iş göremezlik ödenekleri ödenmektedir.

Bildirimin, http://www.sgk.gov.tr internet adresinde e-SGK-İŞVEREN-Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi (https://uyg.sgk.gov.tr/vizite/welcome.do) ekranından işverenler tarafından sigortalıların hak ettikleri istirahat süresinin bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait prim belgesinin/prim beyannamesinin “aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesi kastedilmektedir” verileceği son tarihteki gün sonuna kadar elektronik ortamda gönderilmesi zorunludur. Prim belgesinde/prim beyannamesinde eksik gün nedeni olarak geçen 01 (istirahat) kodu ile bildirilen sigortalılar için bu bildirim, çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmektedir.

Prim belgesinde/prim beyannamesinde eksik gün nedeni “01-İstirahat” olarak bildirilmeyen ve toplu iş sözleşmesi gereği veya işverence atıfet kabilinden primleri yatırılan sigortalılara ilişkin çalışılmadığına dair bildirimin iki farklı ekran yerine tek bir ekrandan yapılması amacıyla prim belgesinde/prim beyannamesinde eksik günlerin nedeni için oluşturulan “01-İstirahat” paneline ek olarak ayrı bir sütun oluşturulmuştur. Bu sütun başlığında “prim bildirilen sigortalı, istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” ifadesi yer almaktadır. Anılan sütunda, ilgili ayda raporlu olan fakat raporlu olduğu dönemde prime esas kazançları ve ikramiyeleri işverenleri tarafından bildirilenler ile eksik gün nedeni “12 Birden fazla” bildirilen sigortalıların istirahat döneminde işyerinde “çalışmadıklarının” kazanç ve ikramiyelerin bildirileceği prim belgesinin/prim beyannamesinin verileceği son tarihe kadar belirtilen sütun altında yer alan “12 Birden fazla” ve “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuklarının birlikte işaretlenerek bildirilmesi gerekmektedir. Sadece “12 Birden fazla” kutucuğunun işaretlenmesi çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmeyecektir.

İşverenlerce eksik gün nedeni olarak bildirilen “01-istirahat” dışında kalan diğer eksik gün nedenleri bildirimleri için mutlaka istirahatli olduğu sürelerde çalışılmadığına dair bildirim ekranından veya prim belgesindeki/prim beyannamesindeki “ istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuğunun işaretlenmesi sureti ile çalışmadığına dair bildirim yapılması gerekmektedir.

Birden fazla aya sarkan istirahat raporlarında, yalnızca istirahatin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait prim belgesinde/prim beyannamesinde 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bildirilmesi halinde çalışılmadığına dair bildirim yapılmış olacaktır. Çalışılmadığına dair bildirim bakımından, rapor süresini kapsayan diğer aylar için ayrıca 01 (istirahat) eksik gün nedeni bildiriminin yapılıp yapılmadığına bakılmayacaktır. Bununla beraber istirahatin başladığı ilk ayda veya istirahatin devam ettiği diğer aylarda 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bulunması, fakat istirahatin bittiği aya ait 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bulunmaması durumunda bildirim yapılmamış sayılacaktır. İstirahatin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait prim hizmet belgesinde/beyannamesinde “istirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğu işaretlenecek ya da çalışılmadığına dair bildirim giriş ekranından bildirim yapılacaktır. Bu şekilde de bildirim yapılmaması durumunda idari para cezası uygulanacaktır.

Sağlık hizmet sunucularınca istirahat raporu verilen ancak istirahatli olduğu dönemde işyerinde çalışan sigortalılar için işverenler tarafından “Çalıştı” bildirimi, ilgili ekranlardan yapılacaktır. İşverenlerce “Çalıştı” bildirimi yapılan sigortalılara ödenek ödenmeyecek, önceden ödenmiş olanlarla ilgili olarak 5510 sayılı Kanunun 96’ncı maddesine göre tahsil işlemleri başlatılacaktır.

Sigortalının istirahatli olduğu dönemde işyerinde çalıştığı yönünde inandırıcı şüphe olması, ihbar ve şikâyette bulunulması halinde konu SGK denetim elemanlarınca incelenecek, sigortalının istirahatli olduğu dönemde işyerinde çalıştığının tespit edilmesi durumunda şayet henüz sigortalıya ödeme yapılmamış ise geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecek, ödenmiş ise ödenen ödeneğin tahsili yoluna gidilecektir.

İstirahatli olan sigortalılar için işverenlerce prim belgesinden/prim beyannamesinden veya ilgili diğer ekranlardan “01-istirahat”, “çalışmadı” veya “çalıştı” bildirimleri yapıldığında işverenin çalışılmadığına dair bildirim ekranından ilgili sigortalılara ait kayıtlar otomatik olarak düşmektedir. İşverenler çalışılmadığına dair bildirim yaptıkları sigortalılara ait listeyi Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş ekranı üzerinden alabilecektir.

Çalışılmadığına dair bildirimin, işverenler tarafından sigortalıların hak ettikleri istirahat süresinin bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait prim belgesinin/prim beyannamesinin verileceği son tarihteki gün sonuna kadar elektronik ortamda gönderilmesi zorunludur. 5604 sayılı Mali Tatil İhdas Edilmesi Hakkında Kanun gereğince belirtilen sürelerde bildirim yapılmış olmasına rağmen e-ödenek programında cezaya düşen istirahat raporları, ceza listesinden çıkarılacak olup, bu kapsamdaki işverenlere idari para cezası uygulanmayacak, uygulanmış olanlar iptal edilecektir.

İstirahat raporları elektronik ortamda gönderilen ve ödenekleri ödenen sigortalılar için işverenlerce “01-İstirahat”, “Çalışmadı” veya “Çalıştı” bildirimlerini yapmayanlar ya da yasal süresi dışında yapanlar e-ödenek programı tarafından tespit edilmektedir. Söz konusu bildirimleri yapmayan ya da yasal süresi dışında yapanlara ait liste SGK modülünde “ceza uygulanacak raporlar” menüsünden alınabilmektedir.

Ceza uygulanacak raporlar menüsünden alınan listede; prim belgesi/prim beyannamesi üzerinde yer alan eksik gün nedeni “01-istirahat” veya “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” olarak”; manuel veya elektronik çalışılmadığına dair bildirim giriş ekranından sigortalının istirahatli olduğu dönemde çalışıp çalışmadığını “çalışmadı” veya “çalıştı” olarak, bildirmeyen işverenlere 5510 Kanunun 102’nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde belirtilen asgari ücretin yarısı, geç bildirenlere ise asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

Eksik gün nedeni “01-istirahat” bildirimini yapmayan ya da geç yapan işverenlere eksik gün nedeni bildirimi ile ilgili sigorta primleri mevzuatı gereği idari para cezası uygulandığının tespit edilmesi halinde ayrı bir ceza uygulanmayacaktır.

İdari para cezasına ilişkin tebligatın postaya verildiği tarihe kadar işverence çalışılmadığına dair bildirim yapılması halinde; bildirim geç yapılmış kabul edilecek ve asgari ücretin 1/10 tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

Sigortalının almış olduğu istirahat günlerinin birden fazla aya sarkması halinde ve son aya isabet eden rapor günlerine ait prim belgelerinin/prim beyannamelerinin verileceği son tarihte son ay için “01-istirahat” bildiriminin yapılmış olması halinde çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılmış sayılacağından bu durumda idari para cezası uygulanmayacaktır. Ancak, söz konusu raporlar için “01-istirahat” bildiriminin yapılmaması durumunda istirahatin bittiği aya ait prim belgesinin/prim beyannamesinin son verilme tarihi itibariyle işverenin çalışılmadığına dair bildirim girişinin prim belgesi/prim beyannamesi üzerinde, “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” olarak veya işverene ait çalışılmadığına dair bildirim ekranında “çalıştı/çalışmadı” şeklinde yapılması gerekmektedir.

Kâğıt ortamında düzenlenen ve SGK’ ya gönderilen raporlar için çalışılmadığına dair bildirim; istirahatin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait prim belgesinin/prim beyannamesinin verilme süresi bitimine kadar yapılması gerekir.

Kağıt ortamında düzenlenen raporlar e-ödenek manuel rapor kayıt giriş ekranından kaydedilebilmekte olup, kaydedildiği anda işveren ekranlarında görüntülenebildiğinden bu şekilde kaydedilen raporlar için SGK tarafından işverene bildirim yapması yönünde ayrıca tebligat gönderilmemektedir. Bu şekilde kaydedilen raporlar için işveren ekranına düştüğü tarihin içinde bulunduğu aya ait prim belgesi/prim beyannamesi verilme süresine kadar işveren tarafından bildirim yapılması gerekmektedir.

Anılan ekrandan kaydedilemeyen raporlar için ise işverenin söz konusu rapordan haberdar olamayabileceği de göz önüne alınarak idari para cezası uygulanmadan önce çalışılmadığına dair bildirim yapması yönünde işverene tebligat gönderilir. Tebellüğ tarihinin içinde bulunduğu aya ait prim belgesi/prim beyannamesi verilme süresine kadar işveren tarafından bildirim yapılması gerekmektedir. Bu şekilde işverence bildirim yapılmaması veya geç bildirim yapılması halinde idari para cezası uygulanır.

Sigortalılara rahatsızlıkları sebebiyle sağlık hizmet sunucularınca 10 günün üstünde istirahat verilmesi halinde hak ettikleri geçici iş göremezlik ödeneklerini 10’ar günlük dilimler halinde almak istedikleri konusunda işverenlerine talepte bulundukları takdirde ve işverence ilgili süreler için bildirim yapılması halinde ödenekleri ödenecektir.

Sigortalının yatarak tedavi gördüğü sürelerde, işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Hastalık sigortası vaka türünde sıra numarası “1” olarak belirlenmiş olup, bu vaka türünde 2 veya daha az gün süreli raporlar için ödenek ödenmeyecek ve çalışılmadığına dair bildirim aranmayacaktır.

Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar için ödenek ödenmeyeceğinden çalışılmadığına dair bildirimi de aranmayacaktır.

İşten çıkarılan veya statü değişikliği yapan sigortalılar için işveren tarafından sigortalının işten ayrıldığı tarihten sonraki süreler için çalışılmadığına dair bildirimin yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Ayrıca statü değişikliği sebebiyle 4/1-a sigortalısı iken istirahatli olduğu dönemde 4/1-c  (EMEKLİ SANDIĞI) kapsamında tescili yapılması halinde 4/1-a kapsamına isabet eden istirahat süreleri için geçici iş göremezlik ödeneği ödenecek; 4/1-c kapsamına tescili yapıldığı gün ve sonrası için ise geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecektir. Söz konusu rapor için sadece sigortalıların 4/1-a kapsamında çalıştıkları işyerinden istirahatli olduğu dönemde çalışmadıkları yönünde bildirim alınacak, 4/1-c tescili yapılan kurumdan ayrıca bildirim istenmeyecektir.

Sigortalının işten çıkışının verildiği tarihten sonra henüz 9. gün ve öncesinde istirahat raporu verilmesi halinde işverenince çalışılmadığına dair bildirim yapılmasına gerek bulunmamakta olup bu raporların idari para cezası listesine düşmesi halinde ceza uygulanmayacaktır.

Birden fazla işverenin yanında çalışan sigortalının istirahatli bırakılması halinde; rapor, istirahat sona erme tarihinden önceki en son tarihte prim belgesi/prim beyannamesi ile prim bildiren işverenin “Çalışılmadığına Dair Bildirim İşlemleri” ekranına düşmekte olup, anılan işveren tarafından süresinde bildirim yapılacaktır.

İşveren modülünde “Çalışılmadığına Dair Bildirim İşlemleri” ekranına sigortalının raporu düşmeyen diğer işveren veya işverenlerden ise kendilerine tebligat gönderilmek suretiyle mutlaka SGK’ya bildirim yapması gerekecektir. Söz konusu tebligat gönderilmeden elektronik istirahat raporunun iletilemediği işveren veya işverenlere idari para cezası uygulanmayacaktır.

İşyeri nakli sebebiyle giriş çıkış yapılan sigortalılar, işyeri değiştiren sigortalılar, işe giriş bildirgesi ya da işten çıkış bildirgesinin verilmemesi sebebiyle yanlış işyerine düşen raporlar için eski işverenin “personelim değildir” butonunu kullanması gerekmektedir.

Ancak bu butonun kullanılmasına rağmen yeni işverenin ekranına düşmeyen raporlar eski işveren adına “ceza uygulanacak raporlar” menüsüne düşmektedir. Bu durumun tespit edilmesi halinde eski işverene ceza uygulanmayacak olup, söz konusu rapor anılan menüden çıkarılacaktır. Yeni işverene ceza uygulanmadan önce, yeni işyerinden prim belgesinin/prim beyannamesinin verilme süresinde eksik gün nedeni veya istirahatli olduğu sürede işyerinde çalışmadığına dair kutucuğun işaretlenip işaretlenmediğinin kontrolü sağlanacak, çalışılmadığına dair bildirim girişinin yapılmadığının tespit edilmesi halinde mutlaka çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılması yönünde tebligat çekilecek, tebligatın işverene tebliğ edildiği tarihin içinde bulunduğu aya ait prim belgesinin/prim beyannamesinin bildirileceği son tarihe kadar işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılması gerekir. Söz konusu raporlara ait çalışılmadığına dair bildirim girişlerinin işverenler tarafından raporun işverenlerin “çalışılmadığına dair bildirim girişi“ ekranına düştüğü aya ait prim belgesinin/prim beyannamesinin bildirileceği son güne kadar yapılması gerekmektedir.

Raporların elektronik ortamda gönderilmesini sağlayan “e- ödenek programında”, eksik gün nedeni bildirimlerine ait kayıtlarda veya “istirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğu ya da “çalıştı/çalışmadı” bildirimlerinin yapılacağı “manuel ve elektronik çalışılmadığına dair bildirim ekranlarında” meydana gelen teknik arızalardan dolayı söz konusu bildirimlerin yapılıp yapılmadığı veya süresinde yapılıp yapılmadığının tespitinin mümkün olmadığı ya da sistemce yanlış tespit yapılması nedeniyle cezaya düşen işverenlerin olması durumunda işverenler tarafından yapılacak itirazlar üzerine, SGK kayıtlarından manuel yapılan kontrollere göre (hizmet dökümünde ilgili ayda “” işareti bulunması “01-istirahat” olması ve manuel çalışılmadığına dair bildirim girişi ekranında çalışılmadığına dair bildirim girişinin yapılmış olduğunun tespit edilmesi durumunda), kısa vadeli sigortalar servis personeli, şef ve sosyal güvenlik merkez müdürü veya il müdür yardımcısı tarafından müşterek tutanak tanzim edilmek suretiyle cezadan çıkarma işlemi yapılacaktır.

Yasal zorunluluk olmamakla birlikte işverenler, sigortalılarına verilen istirahat raporları hakkında e-posta yoluyla bilgilendirilmektedir. E-posta ile bilgilendirilme yapılabilmesi için işverenlerin veya işveren vekillerinin kendilerine ait e-posta adres bilgilerini SGK internet sayfasında yer alan e-SGK/Diğer Uygulamalar-Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş ekranı içinde yer alan “İşveren İletişim Bilgileri” panelinden giriş yapmaları gerekmektedir. Ancak çeşitli nedenlerle e-posta ile bilgilendirme yapılmaması veya yapılamaması işverenlerin SGK’ ya çalışılmadığına dair bildirim yapma yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Sigortalıların hizmet bildirimleri e- bildirge/e-beyanname sisteminden gönderilmektedir. Bu kapsamda ilk defa işe giren sigortalılardan işe girdikleri ay içinde iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle istirahat raporu alanlar ile tekrar işe başlayan sigortalılardan iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık veya analık sigortalarından istirahatli oldukları sürelerde işyerlerinde çalışmadıklarına dair bildirimlerinin yapılabilmesi için, işverenler tarafından e-bildirge sisteminde mevcut olan sigortalı hesap fişi ile cari ay hizmetlerinin elektronik ortamda bildirilmesi gerekmektedir.

SONUÇ

4/1-a kapsamında çalıştırılan sigortalıların iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortalarına maruz kalmaları durumunda şartların sağlanması şartıyla SGK tarafından sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. Bu ödemenin yapılmasının önden gelen şartlarından birisi de işverenler tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmasıdır.

---