İşverenlerin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yerine getirmesi gereken yükümlülükleri bulunmakta, bu yükümlülüklere uyulmaması halinde işverenlere idari para cezası uygulanmaktadır. Uygulanan idari para cezalarına itiraz süreci, indirim müessesesi, dava yolları, uzlaşma yoluyla idari para cezalarında indirim söz konusu olacak mı? İşte bu çalışmamızda bu ince detayları değerlendirmeye alacağız.
I- YASAL DAYANAK
5510 sayılı Kanunda yer alan idari para cezalarının yasal dayanağı, 5510 sayılı Kanunun “İdarî Para Cezaları ve Fesih Hükümleri” başlıklı Altıncı Kısmının “Kurumca (SGK) verilecek idari para cezaları” başlıklı 102’inci maddesidir.
II- İDARİ PARA CEZALARINDA İNDİRİM YAPILACAK FİİLLER
1) Birinci İndirim Hali
-
Mahkeme kararına,
-
SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler,
-
Diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere,
-
Kamu idarelerinden alınan belgelere,
istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere,
-
Sigortalı işe giriş bildirgesinin,
-
Genel sağlık sigortası giriş bildirgesinin,
-
İşyeri bildirgesinin,
-
Vazife malullüğü olayına ilişkin SGK’ ya yapılması gereken bildirimin,
-
İhale konusu işlerin bildirilmesine ilişkin SGK’ ya yapılması gereken bildirimin,
-
Yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin SGK’ ya yapılması gereken bildirimin,
-
Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin,
yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, öngörülen cezalar 1/4 oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır.
Örneğin; A Limited Şirketi, sigortalısının işten ayrılış bildirgesini işten ayrıldığı tarihten itibaren 10 gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ ya bildirmesi gerekirken bildirmemiştir. Şirket bu durumu kendiliğinden 30 gün içerisinde fark edip gereken bildirimi yaparsa ve ayrıca yapılan tebligata istinaden 15 gün içinde ödemeyi de gerçekleştirirse asgari ücretin 1/10 ‘u tutarında (0,1) uygulanacak idari para cezası (1/10) / 4 = 0,025 olarak uygulanacaktır. 2023 yılı için 10.008,00 / 10 = 1.000,80 TL değil 250,20 TL üzerinden idari para cezası uygulanacaktır. Eğer Şirket bu bildirgeyi kendiliğinden değil de yapılan SGK denetiminde tespit edilmiş olsaydı uygulanacak ceza, asgari ücretin 1/10 ‘u tutarında olacak idi.
Yeri gelmişken şu hususu da vurgulamak gerekir. İdarî para cezalarının, SGK’ya itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun 3/4 ‘ü tahsil edilir. Örneğimizde, bu düzenlemeye istinaden ayrıca 1/4 daha indirim yapılmalıdır. Şöyle ki, ödenecek ceza 250,20 TL’nin 3/4 ‘ü yani 187,65 TL tutarında tahsil edilmelidir. İlk uygulanan indirim yasal süreden sonra 30 gün içinde kendiliğinden bildirme ve 15 gün içinde ödeme; ikinci uygulanan indirim ise 5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesinin beşinci fıkrası ile getirilen düzenlemedir. Her iki düzenlemedeki indirimin ayrı ayrı uygulanması gerektiği değerlendirilmektedir.
2) İkinci İndirim Hali
İdarî para cezaları, SGK’ya itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun 3/4 ‘ü tahsil edilir.
Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemeyecektir.
3) Prime Esas Kazanç Tutarındaki Eksik Bildirime Bağlı İdari Para Cezasında Esneklik
SGK tarafından; bildirge, beyanname, belge veya defterlere istinaden sigortalıların ve çalışma gün sayılarının eksiksiz bildirilmesi şartıyla bildirilen prime esas kazanç tutarında, fiilin işlendiği tarihteki brüt asgari ücretin 1/3’ünü geçmeyecek ve %1’ini aşmayacak şekilde eksiklik tespit edilmesi durumunda, eksikliğin 15 gün içinde düzeltilmesi için ilgiliye yazılı ihtar verilir.
Bu süre sonunda tespit edilen eksik tutarın SGK’ya bildirilmemesi halinde öngörülen idari para cezası verilir.
Eksikliğin işverence tespit edilmesi durumunda bu süre; bildirge, beyanname, belge veya defterlerin SGK’ya verilmesinden itibaren 15 gündür.
Bu düzenlemede aslında özellikle sehven veya çok cüz’i eksik prime esas kazanç bildirimlerden dolayı ve hesap hatalarından kaynaklı durumlar nedeniyle işverenlerin idari para cezası almasının önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Örneğin; 2023/01. aya ait muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde prim gün sayısını tam olarak bildirilmiş, ancak sigorta primine esas kazanç tutarı 13.900,00 TL bildirilmesi gerekirken 13.750,00 TL üzerinden 150,00 TL eksik bildirilmiş, bu hususun SGK denetiminde tespit edildiği varsayıldığında, bu eksik bildirime istinaden idari para cezası uygulanacak mı? sorusuna; eksik bildirim tutarı 150,00 TL; 10.008,00 / 3 = 3.336,00 TL’yi (azami) geçmediği ancak 13.900,00 x %1 = 139,00 TL (azami)’yi aştığı için eksikliğin 15 gün içinde düzeltilmesi için SGK yazılı ihtar gönderir.
Kısaca bu bildirime bağlı idari para cezası ile karşılaşmamak için aşağıdaki hususların gerçekleşmesi gerekir.
-
İşyerinde çalışan sigortalı sayısı ve prim ödeme gün sayısının eksiksiz olarak bildirilmesi,
-
Eksik bildirilen prime esas kazanç tutarının, fiilin işlendiği tarihteki asgari ücret tutarının 1/3’ünü geçmemesi,
-
Eksik bildirilen prime esas kazanç tutarının, bildirimi yapılan toplam prime esas kazanç tutarının % 1 geçmemesi,
-
Eksik bildirilen prime esas kazanç tutarının SGK tarafından yapılmaması halinde işverenden 15 günlük süreli tebligat ile istenmesi,
-
Eksik bildirilen prime esas kazanç tutarının işveren tarafından tespit edilmesi halinde ise, bildirge, beyanname, belge veya defterlerin SGK’ya verilmesinden itibaren 15 gün içinde verilmesi.
III) DİĞER HUSUSLAR
1) İdari Para Cezasının Uygulanması, Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesini Kaldırmaması
İdarî para cezası uygulanması;
-
Sigortalı işe giriş bildirgesinin,
-
Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin,
-
İşyeri bildirgesinin,
-
Aylık prim ve hizmet belgesi ve/veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin,SGK’ya verilmesi yükümlülüğünü kaldırmaz.
2) İdari Para Cezalarının Tahakkuku, Ödenmesi, İtiraz ve Yargı Süreci
İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder.
Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde SGK’ya ya da SGK’nın ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde dilekçe vermek veya bu dilekçeyi taahhütlü olarak göndermek suretiyle işverence ilgili SGK Ünitesine itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 113’üncü maddesine göre; itirazlar, Ünite amiri veya görevlendireceği yardımcısı, ilgili şef, dosya memuru ve varsa avukattan oluşan İdari Para Cezası İtiraz Komisyonunda incelenerek en geç 30 gün içinde karara bağlanır.
İtiraz komisyonlarınca alınan kararlarda;
-
Karar ve esas numarası,
-
İtiraz edenin adı, soyadı, ticari unvanı ve açık adresi,
-
İşyeri sicil numarası,
-
Tebliğ olunan idarî para cezası borcunun miktarı,
-
İtiraz olunan idarî para cezası borcunun miktarı,
-
Borç tebligatının tebliğ tarihi,
-
İtirazın yapıldığı tarih,
-
İtirazın konusu,
-
Kararın gerekçesi ve hüküm,
-
Karar tarihi,
Hususlarının bulunması gereklidir.
İtiraz komisyonlarınca alınan karar 3 nüsha düzenlenir. Üyeler tarafından imzalanıp ünite mührü ile mühürlendikten sonra bir nüshası işyeri dosyasında muhafaza edilir, bir nüshası itiraz edene tebliğ olunur, bir nüshası da ünitede ayrı bir dosyada saklanır.
SGK tarafından itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşir.
Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmeyen idari para cezaları, hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.
3) İdari Para Cezalarının Peşin Ödenmesinde İndirim Yapılması
İdarî para cezalarının, SGK’ya itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun 3/4 ‘ü tahsil edilir.
4) Peşin Ödeme Yargı Yoluna Başvuruyu Etkilemez
Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez.
5) İdari Para Cezalarında Zamanaşımı Süresi
İdarî para cezaları 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar.
6) İdari Para Cezalarında Uzlaşma ve Uzlaşmanın Sınırı
Sosyal güvenlikte uzlaşmanın sınırını; sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklı tüm prim ve idari para cezaları değil, sadece özel sektör işverenlerinin,
-
Devamlı mahiyetteki işyerlerinde,
-
Yapılacak asgari işçilik incelemelerinde ortaya çıkan,
-
Sigortalılara mal edilemeyen (sigortalılara hizmet kazandırılamayan),
Fark/Eksik sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden,
-
Gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve
-
Buna bağlı uygulanacak idari para cezaları,
Oluşturmaktadır.
Bir başka deyişle; uzlaşmanın konusu, Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişleri tarafından devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara mal edilemeyen fark/eksik sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden, gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarından oluşmaktadır.
