Gelecek mi gelmeyecek mi, oldu olmadı derken 2022 yılına ilişkin matrah (vergi) artırımı da yapılandırma kanunu kapsamına alındı.
Matrah artırımı, özü itibariyle vergilendirme dönemi kapanmış, beyannamesi verilmiş ve varsa vergi matrahı beyan edilmiş dönemlere ilişkin matrahların %20, %25’i gibi oranlarla artırılarak artırılan tutar üzerinden vergi ödenmesidir. Ödenen vergi, ilgili döneme ilişkin vergi incelemesi ve tarhiyat yapılmasını riskini ortadan kaldırır.
2022 yılı stopaj ve KDV beyanları/tahakkukları oluştuğundan bu vergilerin matrah artırımına dahil edilmesinde bir sakınca yoktur. 2022 yılı kurumlar vergisi beyanları henüz verilmediğinden sonuçları ortaya çıkmayan bir dönemle ilgili matrah artırımı yapılması vergi tekniği açısından uygun değildir. Ne var ki yaşanan pandemi, savaş ve deprem felaketi 2022 yılının da kapsama alınması konusunda ciddi bir beklenti oluşturmuş, son anda da olsa bu yıla ilişkin matrah artırımı da kanun kapsamına alınmıştır.
Bu yazımızda kurumlarda 2022 yılı matrah artırımına ilişkin özellikli konular ele alınmıştır.
Kurumlarda 2022 yılı matrah artırımı nasıl yapılacak?
2022 yılına ilişkin matrah artırımından yararlanmak için bazı şartların yerine getirilmesi gerekiyor.
1- 2022 yılı kurumlar vergisi beyannamesi mutlaka verilecek.
2- 2021 yılı beyan edilen matrah %122,93 oranında artırılarak ulaşılan tutar ile 2022 üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın %40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın yüksek olanı, 2022 yılı asgari kurumlar vergisi matrahı olacak.
3- Beyan edilen 2022 yılı matrahının %25’i artırıma esas matrah olarak belirlenecek. Bu matrah üzerinden %20, kanunda belirtilen şartlar sağlanırsa %15 vergi hesaplanıp ödenecek.
4- 2021 yılında ve 2022 üçüncü geçici döneminde vergi matrahı çıkmamışsa, artırıma esas matrah 500.000 TL olacak.
Örnek 1: Mükellefin 2021 yılı kurumlar vergisi matrahı 10 milyon TL, 2022 yılı üçüncü geçici dönemi matrahı 20 milyon TL’dir.
1. sınır: 10 milyon X 2.2293 = 22.293.000
2. sınır: 20 milyon X 1,4 = 28.000.000
2022 yılı kurumlar vergisi matrahı tabanı = 28.000.000
2022 yılı kurumlar vergisi = 6.440.000 TL
Bu tutar Nisan ayında ödenecektir.
Matrah artırımı = 28 milyon X 0,25 = 7 milyon TL
Matrah artırımı vergisi = 7 milyon X 0,15 = 1.050.000 TL
Hesaplamadan görüldüğü üzere şirket 2022 yılı kurumlar vergisi olarak 6 milyon 440 bin TL ve matrah artırımından kaynaklı 1 milyon 50 bin TL vergi ödeyecektir.
Örnek 2: Birinci örnekteki şirketin 2022 yılı defter kayıtları ile vergi kanunları uyarınca 2022 yılı kurumlar vergisi matrahı 25 milyon TL hesaplanmış olsun.
Bu durumda şirket 5 milyon 750 bin TL kurumlar vergisi ödeyecekti. Ancak matrah artırımı yapmak isteyen şirket, 7440 sayılı Kanun’un öngördüğü asgari tutarı beyan etmek zorunda olduğundan 2022 yılı kurumlar vergisini 6.440.000 - 5.750.000 = 690.000 TL daha fazla ödemek durumunda kalacaktır.
Örnek 3: Birinci örnekteki şirketin 2022 yılı defter kayıtları ile vergi kanunları uyarınca 2022 yılı kurumlar vergisi matrahı 30 milyon TL hesaplanmış olsun.
Bu durumda şirket 6 milyon 900 bin TL kurumlar vergisi ödeyecektir. Şirketin artırıma esas tutarı da 30 milyon x 0,25 = 7,5 milyon TL olacaktır.
Bununla birlikte şirket 2022 yılı kurumlar vergisini matrahını Kanunda öngörülen asgari matrah olan 28 milyon TL olarak beyan etmeyi tercih edebilir. Bu tercih tartışmalı olmakla birlikte matrah artırımı yapılan yıla ilişkin inceleme ve tarhiyat yapılamayacağından, böyle bir tercih yapılması ihtimali kuvvetlidir.
2022 yılı kurumlar vergisinin 28 milyon TL beyan edilmesi durumunda 6.900.000,00- 6.440.000 = 460.000 TL daha az vergi ödenecek, matrah artırımına ilişkin vergi daha düşük çıkacaktır.
2021 yılı karlı, 2022 3.geçici dönemi zararlıysa
2022 yılı 3.geçici dönemi zararlı olduğundan 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın %122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar, matrah artırımına esasa teşkil edecek matrah olacaktır. Bu yıla ilişkin incelenmeme garantisi alınacak olmakla birlikte gerek zararlı bir dönem için ilave vergi beyan edilecek olması, gerekse 2022 yılı zararının tamamından takip eden yıllarda faydalanılamayacak olması nedeniyle, matrah artırımının en az tercih edileceği senaryo budur.
2021 yılı zararlı, 2022 3.geçici döneminde matrah varsa
Bu durumda matrah artımı 3.geçici beyanının %40 artırımlı tutarı üzerinden hesaplanacaktır. 2021 yılı zararı bu yıla ilişkin matrah artırımı yapılmadığı varsayımıyla diğer yılların karlarından indirilebilecektir. Ancak kanun gereği bu yılın zararı 2022 yılı matrahından mahsup edilmeyecektir.
Matrah artırımı kurumlar vergisi beyannamesi verilmesinden önce yapılabilir mi?
2021 yılı kurumlar vergisi matrahı ile 3.dönem geçici vergi matrahı belli olduğundan 2022 yılı matrah artırımını hesaplamak mümkündür. Ancak Kanunda yer alan “verilmiş olması” ifadesinden 2022 yılına ilişkin beyanname verilmeden aynı yıla ilişkin matrah artırımı yapılamayacağı sonucu çıkmaktadır.
Bu durumda 2022 yılına ilişkin matrah artırımının yapılacağı en yakın tarih 1 Nisan 2023 tarihidir. Bu tarih itibariyle verilecek kurumlar vergisi beyannamesinden sonra matrah artırımı yapılabilir.
Gelir vergisi beyanını vermiş olanlar matrah artırımı yapabilir mi?
Kanunun yayımından önce 2022 takvim yılına ilişkin gelir vergisi beyannamesini vermiş olanların bu beyanları 7440 sayılı Kanunda öngörülen asgari tutarları sağlıyorsa bu tutarlar üzerinden matrah artırımı yapılabilir.
Ancak asgari tutarın altında beyanname verildiyse bu mükelleflerin düzeltme beyanı vererek matrahlarını asgari tutarlara yükseltmesi gerekmektedir.
Matrah artırımı yapmayanların beyanları nasıl olacak?
2022 yılına ilişkin matrah artırımı yapmayanlar 7440 sayılı Kanunda belirlenen asgari matrahları beyan etmek zorunda değiller. Bu işletmeler yıllık beyanlarını defter kayıtları ve vergi kanunları uyarınca hesaplayıp beyan ederler.
2022 yılı stopaj ve KDV vergi artırımı kapsamında mı?
2022 yılı stopaj ve KDV’lerle ilgili de matrah artırımı yapılabilir.
2022 yılı her bir vergilendirme dönemine ilişkin olarak verilen KDV beyannamelerindeki hesaplanan KDV’nin yıllık toplamı üzerinden 2022 yılı için %2 oranından az olmamak üzere belirlenecek KDV, artırılarak madde hükümlerinden yararlanılır. Örneğin 2022 yılı hesaplanan KDV toplamı 50 milyon TL ise vergi artırımı sonucu ödenecek vergi 1 milyon TL olacaktır.
2022 yılı gelir ve kurumlar vergisi stopaj tutarları aşağıdaki oranlarda artırarak kanundan yararlanabilir. Ücretler, serbest meslek kazançları, kiralar, kar payı ödemeleri toplamı üzerinden %2, yıllara sari işlere ilişkin ödemelerden %1, zirai ürün ve hizmetler ile vergiden muaf esnafa yapılan mal ve hizmet ödemelerinde geçerli tevkifat oranının %25’i hesaplanarak vergi artırımı yapılır.
Ödemeler ne zaman yapılacak?
Matrah ve vergi artırımının 31/5/2023 tarihine kadar yapılması gerekiyor.
Matrah artırımı peşin veya on iki eşit taksitte ödenebilir. Peşin veya ilk taksit ödeme süresi 30/6/2023 tarihidir.
Matrah artırımı dolayısıyla verilen beyannamelere ait damga vergisi 1.000 TL’dir. Bu verginin 30/6/2023 tarihine kadar ödenmesi şarttır.
Cumhurbaşkanının, başvuru ve ilk taksit ödeme sürelerini bir aya kadar uzatma yetkisi vardır.
Matrah artırımında muhasebe kayıtları nasıl yapılmalı?
Matrah artırımında, 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (B) / 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (A) hesapları çalıştırılabilir.
Taksitli ödeme yapılacaksa 689- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (B) / Taksitlendirilmiş Vergiler (A) 381- Gider Tahakkukları (A) hesapları çalıştırılabilir.
Matrah artırımı tutarları gider olarak kabul edilmediğinden KKEG olarak 2023 yılı beyannamelerine eklenecektir.
